Допис за виснатите гранки над велосипедските патеки

Сакаме дрвја покрај и над пешачките и велосипедските патеки (Критична маса #74: Дрвјата се наша клима ја посветуваме на нив), но за да гледаме само корист од нив, а не штета, во урбана средина, тие мора да се одржуваат.
За да не бидат практична и безбедносна пречка ниско спуштените гранки и раширените грмушки, реагиравме повеќе пати до надлежните служби од Паркови и зеленило и Град Скопје, со пораки и повици, а овојпат и со официјален допис.

Дописот како текст го има во продолжение, а како документ е достапен на следниот линк.

Споделуваме и видео како изгледа да се вози точак по една од споменатите патеки, на бул. Партизански одреди.

--------------------------------

Почитувани Град Скопје, ЈП Паркови и Зеленило и Државен Инспекторат за Транспорт,

На најпрометните велосипедски сообраќајници во Град Скопје (бул. Јане Сандански, бул. Кузман Јосифовски - Питу, бул. Партизански одреди, бул. Александар Македонски, бул. Илинден) во изминативе месеци, и покрај неколку наши реакции, континуирано се влошува ситуацијата со гранките од дрвјата кои се виснати над велосипедските патеки и гранките од грмушките кои се во ширина на патеките. На некои места тие веќе се наоѓаат на висина од 100-150 cm од патот, или покриваат голем дел од неговата ширина, со што не само што го прават сообраќањето со велосипед непријатно, туку веќе и сериозно ја загрозуваат безбедноста на овој тип учесници во сообраќајот. Во истиот период службите на градот се грижат за тревата долж овие булевари и ги кастрат гранките на дрвјата во средишното зеленило.

Слика 1: Ниски гранки над велосипедска патека на бул. Партизански Одреди

Наведените сообраќајници се под надлежност на Град Скопје и нивните инспекциски служби.
Согласно член 2 став 2 од Законот за јавни патишта, „Функција на јавните патишта е
обезбедување на безбеден и непречен превоз на стока и патници во патниот сообраќај.“ Според член 69 од овој Закон, општинските инспектори за патишта на Град Скопје се овластени да „наредат отстранување на недостатоците на јавните патишта кои ја загрозуваат безбедноста на сообраќајот.“ Јавните патишта (или само патишта) во истиот закон се дефинирани како „сообраќаен објект на кој се врши сообраќај“ и во оваа дефиниција влегуваат и велосипедските патеки.
Поради ова, ја повикуваме Инспекцијата за патен сообраќај и инспекцијата за патишта да излезе на терен, да ги идентификува недостатоците на велосипедските патеки кои ја загрозуваат безбедноста на оваа група учесници во сообраќајот, да даде налог за отстранување на овие недостатоци до релевантните институции и тој налог да се спроведе во најбрз можен рок.

(Забелешка: иако нема подзаконски акт кој регулира колкав треба да биде слободниот вертикален простор за безбедно сообраќање по велосипедска патека, препорачана минимална висина е околу 220 cm, а оптималната со која би се намалила и фреквенцијата за редовно одржување е околу 250 cm.)

Со почит,
Неформална група на велосипедисти НаТочак
natochak@gmail.com

27.06.2018
Скопје

*Овој документ е испратен во електронска форма до Град Скопје, ЈП Паркови и Зеленило и контакт лица од Градски инспекторат

Read more »

Реакција против проширувањето на автомобилскиот простор на бул. Партизански Одреди

После вчерашното забележување на измени во дизајнот на крстосниците на бул. Партизански Oдреди, утрово НаТочак испрати допис со мислење за овие измени до надлежните од Град Скопје. Дописот го има на линкот како документ или во продолжение на блог-постот како текст.

Крстосницата со Рузвелтова и останатите 4 улици со овие измени ќе се претворат од крстосница со 3 ленти во една насока и релативно широк пешачки остров:

во крстосници налик на онаа со бул. 8-ми Септември, со 4 ленти во една насока и претесен пешачки остров.

-----------------------

Почитувани,

Би сакале да изреагираме за промените кои деновиве се случуваат во дизајнот на некои крстосници на бул. Партизански Одреди.

Сметаме дека од повеќе причини овие промени се автоцентрични и не се во насока на заложбите за вело-град.
Но сметаме и на тоа дека го делиме ставот дека концептот за вело-град значи многу повеќе од реконструкција на велосипедски патеки. Значи: повисоко ниво на безбедност на ранливите учесници во сообраќајот, намалување на приоритотет на автомобилите, смирување на брзините во градска средина итн. Оттаму очекуваме дека ќе бидат разгледани нашите аргументи.

Како што разбравме од веб сајтот на Град Скопје (линк до веста) и од официјалните профили на социјалните медиуми, на 5 крстосници на Партизанска: со Рузвелтова, Бледски Договор, Љубљанска, Никола Парапунов и Ангел Динев до мостот Влајко се планира проширување на автомобилскиот простор на сметка на централното зеленило во зоната пред крстосниците со што ќе се добие дополнителна лента за вртење во лево.

Сметаме дека во Скопје не ни треба дополнителен автомобилски простор, напротив, ни треба простор за пешачки, велосипедски, автобуски сообраќај и зеленило.

Оваа интервенција ќе предизвика неколку негативни последици кои ги гледаме кај крстосниците во Скопје кои веќе имаат слични решенија:

• наместо претходното преминување преку 3 + 3 ленти, сега пешаците и велосипедистите ќе треба да преминуваат преку 3 + 4 ленти, преминувањето улица ќе трае подолго време, што значи поголема изложеност на опасност и демотивација за овие начини на движење низ градот.
• наместо досегашниот широк остров за чекање на семафор на средина на булеварот Партизански Одреди, ќе се добие тесен остров како на крстосницата на бул. Климент Охридски со бул. Партизански Одреди (Соборен храм)или бул. Крсте Петков Мисирков со бул. Гоце Делчев (Мавровка), нешто што уште повеќе ги маргинализира велосипедистите и пешаците. Ќе се намали просторот кој ја гарантира безбедноста и комоцијата на пешаците и велосипедистите кои чекаат на семафор на средина на булеварот. Имајте предвид дека на овие острови треба да чекаат велосипеди кои се движат во двете насоки, а велосипедите имаат должина која не смее да излезе од островот, нешто што веќе се случува на посочените места со лоши решенија и ја намалува комоцијата на сите учесници во сообраќајот.
• специјалното престројување во лево, а овозможување на 3 чисти ленти за движење право ќе ја зголеми брзината на возилата кои се движат право. Партизански Одреди е булевар на кој веќе се вози пребрзо и многумина настрадуваат од пребрзото возење. Ваквата интервенција ќе го намали чувството на безбедност, а тоа е исто така демотиватор на користење точак или пешачење.
• ќе се уништат израснати садници, a секое зеленило особено во околина на булеварскиот асфалт влијае благопријатно на снижување на температурите и е од суштинско значење за пешаците и велосипедистите и треба да се заштити, да се зголемува, место да се намалува.

Градските средини кои тежнеат кон поголема безбедност на своите граѓани преземаат мерки кои го успоруваат автомобилското движење. Тоа често подразбира и укинување на специјалните ленти за вртење во десно и лево и зголемување на пешачките пјацети и острови. Проширување на медијаните (пешачки острови), стеснување на автомобилските ленти, скратување на пешачките дистанци се едни од најчесто применуваните инфраструктурни мерки за зголемување на безбедноста во сообраќајот. Со вакви измени Њујорк драстично го намали бројот на жртви на улиците.

Со спротивни мерки може да очекуваме во Скопје само да се зголеми.

Доколку е неопходна специјална лента за вртење во лево без движење право, најдобро е во тоа да се преобрази со соодветни ознаки постоечката најлева лента, без дополнителни проширувања на автомобилскиот простор кои би ги имале негативните последици набројани погоре. Како во примерот од Adam Clayton Powell булеварот во Њујорк прикажан на сликата во прилог:

Да учиме од туѓите искуства и да не ги повторуваме туѓите грешки, да се движиме напред, а не назад со дизајнот на улиците, да применуваме дизајн кој овозможува поголема безбедност во сообраќајот и повисок квалитет на живот, а не дизајн за поголема автомобилска брзина.
Во Скопје ни треба успорување, а не убрзување на автомобилскиот сообраќај.
Во Скопје ни треба мотивирање на пешачењето, возењето велосипед и користењето на јавен превоз, не ни треба дополнителен стимул за користењето на автомобили.

Со почит,
НаТочак

Read more »

Допис до Град Скопје за чистење на велосипедските патеки од снег

Во врска со попреченото движење (од неисчистениот снег и мраз) на велосипед во Скопје, НаТочак испрати допис до надлежните од Град Скопје.
Дописот како документ е достапен на следниот линк, или како текст, во продолжение:

-------------------------

До

Град Скопје     

                                                                   

Почитувани,

Неформалната група НаТочак, промовираjќи ги сите предности од велосипедот како урбано секојдневно превозно средство, кое се користи 365 дена во годината, Ви се обраќа во врска со актуелните снежни врнежи во градот Скопје.

Деновиве сведоци сме дека чистењето на велосипедските патеки од снег и мраз не е воопшто предмет на работа на службите. Како и во минатото, така и оваа година, снежните врнежи, потпомогнати од инертноста на надлежните (кои не го чистат снегот од патеките) комплетно го блокираа велосипедскиот сообраќај во градов и го прават тотално небезбеден. Со блокираните и небезбедни патеки ги демотивираме и оние посветени велосипедисти на кои студот не им пречи. Наместо да имаме чисти патеки и да правиме кампањи за поголемо користење на велосипедот при ладно време, со моменталната ситуација правиме и најупорните да се откажат.

Имено, во град каде возењето велосипед се смета за сообраќај, рамноправен со останатите видови, град кој се декларира и стреми кон вело-ориентиран, град кој заговара да прерасне во ВелоГрад (а актуелно и реализира таков проект, Скопје Велоград 2017), чистењето снег на вело-патеките е подеднакво важно како и чистењето снег на коловозот.

Во прилог фотографии од неисчистени велосипедски патеки низ Скопје

Апелираме намерата на градските власти, Скопје да стане велосипедски град, целосно да се имплементира, односно да се манифестира и преку чистење на вело патеките за непречено сообраќање на велосипедистите за време на снежни врнежи.

Дополнителен мотив треба да биде енормно загадениот воздух во зимскиот период и потребата да се поттикне незагадувачки сообраќај, создавајќи соодветни услови за тоа.

Очекуваме одговор во врска плановите на Градот по однос на ова прашање.

Со почит,

НаТочак

Read more »

Став за Денот без автомобили

Честопати и преку социјалните медиуми и преку настаните кои ги организираме и поддржуваме, како и на средбите со надлежните од Град Скопје сме го истакнувале потенцијалот на еден вистински Ден без автомобили (Car Free Day) за градот.
Скопје (поточно поширокиот центар на градот) е еднаш до неколку пати годишно (ненамерно) слободен од автомобили, при одржување на Скопскиот маратон, при одредени концерти или протести. Бенефитите за градот, за оние кои умеат да ги видат, во тие денови се очигледни! Намалена бука, намалено загадување, безбедни улици за точаци, за деца, за миленици...

Денот без автомобили (оној намерниот) треба да е прослава на здравиот транспорт на целиот град!
Макар на еден ден граѓаните да пробаат како е да се живее во град со помалку активни коли на улиците. Макар на ден градот треба да дише, а луѓето да се превезуваат пеш, на точак или со јавен превоз. Денот треба да ги поттикне граѓаните да замислат поинаква стварност.
За тоа да го обезбеди градот треба да затвори клучни градски сообраќајници за автомобилски сообраќај во текот на речиси целиот ден (или барем поголем број саати). А за ваквиот потег да не наиде на негодување од страна на граѓаните, треба сите граѓани добро и навремено да се информирани за значењето на денот, неговите цели и активностите кои ги презема градот. Покрај добрата информираност за активностите кои ќе се случуваат во текот на самиот ден (улиците ослободени од коли често стануваат простор за најразлични активности организирани од градот или самоорганизирани од граѓаните), за граѓаните да дадат поддршка на еден ваков ден , важно е да бидат убедени дека градот се движи во вистинска насока на одржливост со транспортните политики. Поточно, реалната промена (во инфраструктурата) и симболичната (преку ваквите настани) мора паралелно да се случуваат.

Во Скопје Денот без автомобили се слави од 2002 година, а сè уште постојат граѓани кои не знаат што е тоа Ден без автомобили или пак на денот на самото случување негодуваат и им свират на велосипедистите поради едночасовното затворање на улици за велосипедската парада. Сметаме дека граѓаните не се доволно запознати со значењето на овој ден, но исто така и дека не се посветува доволно внимание на денот од страна на градските власти. Доколку вистински се истретира и испромовира, сигурни сме дека ќе наиде на поголема поддршка. Очекуваме во 2016-та или барем во 2017-та да го доживееме првиот вистински Ден без автомобили во Скопје. Некои градови ваков ден организираат еднаш годишно, некои секој месец, некои секој викенд... Ние сметаме дека за почеток Скопје може 1 ден од 365 без коли!
За таа цел упативме допис до надлежните од Град Скопје кој како документ го има на линкот, а како текст во продолжение:
------------------------------

 

До: Град Скопје

Почитувани,

 

Во пресрет на овогодинешниот настан Mobility Week кој ќе се одржи од 16-22 Септември 2016 би сакале да го споделиме нашиот став и барање. Сметаме дека дискусијата и анализата на проблемите во врска со урбаниот велосипедизам во Македонија се од особена важност, но време e да се преземе конкретна активност. Скопје учествуваше на овој настан за прв пат во 2002 и организира велосипедска парада години со ред, за жал без значителни резултати. И после толку години голем дел од населението не е добро информирано за одржувањето и значењето на Денот без автомобили, не е изградена свест и поддршка, можеби баш поради краткото траење на настанот (парада од 1-2 часа), недоволната промоција и сведувањето на Денот без автомобили на велосипедска парада со автомобили. Сметаме дека после 14 години учество на Скопје во Европската недела на мобилност, време е за вистински Ден без автомобили. 

По примерот на Љубљана, Лисабон, Лондон и Копенхаген од минатогодишниот Mobility Week, бараме да се одржи  Car - Free Day (Ден без автомобили) и во Скопјe. Денот без автомобили подразбира забрана за движење на автомобили во поголем дел од денот на клучни сообраќајници. Toj треба да биде промовиран како прослава на здравиот транспорт на целиот град и треба да бидат повикани сите граѓани да се приклучат со изборот на транспорт (пешачење, возење велосипед, јавен превоз) во текот на целиот ден, а не само стотици учесници на едночасовна парада после која автомобилите повторно царуваат низ цел град.

Париз, „Ден без автомобили“, Септември 2015

Улиците се јавни простори кои не постојат само за да бидат употребувани од автомобили. „Денот без автомобили“ ќе им дозволи на граѓаните да видат нова страна од својот град, а локалните власти ќе ја охрабрат употребата на одржливи модели на транспорт. Исто така, ќе ја подигнат свеста за влијанието кое изборот на транспорт го има на околината. Тој ден улиците ќе дишат.

На „Денот без автомобили“ треба да му претходи внимателно планирање и организирање, од логистички аспект, но пред сè и информирање на граѓаните што е можно порано за одржувањето и за причините на овој настан. Доколку ја прифатите оваа идеја, НаТочак ќе помогне во промоција на овој настан, мобилизирање на учесници и едуцирање на граѓаните преку медиумите со кои располагаме.

Со почит,
НаТочак

Read more »

Допис до Македонски железници во врска со забраната за превоз на велосипеди во возовите.

НаТочак заедно со други велосипедски организации и иницијативи испратија допис до Македонски железници во кој бараат да прекине забраната за превоз на велосипеди во возовите преку изнаоѓање на решение за обезбедување простор за велосипедите и апелираат да се внимава на овој аспект при набавката на нови возови.
Документот е достапен на линкот, а содржината исто така и во продолжение.
------------------------------

До: Македонски Железници Транспорт АД

Почитувани,

Ви се обраќаме по повод објавената информација во месец aприл 2016 г. во соопштение на Железничката станица во Скопје, дека во возовите на МЖ Транспорт АД се исклучуваат од превоз велосипедите. Добивме реакции од повеќе граѓани дека биле вратени од железничките станици со нивните велосипеди. Железницата како дел од целокупноста во синџирот на превоз треба да понуди решение за интегриран превоз на велосипеди, по примерот на трендовите во развиените земји, но и земјите од регионот.

На 8 декември испративме Допис преку е-мејл до вас со наслов „Барање за информација од Македонски Железници“ со неколку прашања (дали е дозволен превозот, дали има специјален простор за велосипеди и колку чини). На 23 декември 2015 добивме одговор од вас дека во новите возови нема специјални места, но е дозволен превоз на велосипеди и дека цената е 41 денар. Но, неколку месеци подоцна се испостави дека сепак превозот на велосипед во возовите не е дозволен иако има голема заинтересираност од граѓаните за комбиниран транспорт.

Комбинирањето на велосипедскиот со јавниот превоз има предности и за: јавниот превоз (ќе ја зголеми достапноста до автобусите/возовите), во полза е и на велосипедскиот превоз (ќе ги продолжи прифатливите дистанци), на животната средина (ќе се намалат штетните емисии поради зголемување на привлечноста на овие 2 превозни средства наспроти автомобилите), на туризмот (ќе ја зголеми понудата за дестинации за туристите).

Се надеваме дека ќе успеете како раководство да ги согледате овие предности и да најдете решение за превоз на велосипедите кај возовите кои моментално сообраќаат: со разместување, со флексибилни седишта на отворање, со држачи, со додатен вагон итн.
Во некои држави се наплаќа услугата, а во оние кои се фокусирани на унапредување на велосипедскиот сообраќај оваа услуга не се наплаќа дополнително, пракса која ве охрабруваме да ја следите и вие.

Апелираме при набавката на следните возови, во спецификацијата на тендерот да се наведе и посебен простор за велосипеди и крупен багаж.
Ние како организации кои се залагаме за подобрување на условите за користење на велосипедот како превоз таквиот потег отворено и јавно ќе го поддржиме и ќе помогнеме во промоцијата на таа услуга на Македонски железници.

Со почит,

НаТочак - Скопје
БитолаНаТочак
ПрилепНаТочак
ГостиварНаТочак
ШтипНаТочак
Здружение на граѓани Центар за одржливи инцијативи - Скопје
Велосипедски кружок „Милтон Манаки“ - Скопје

[Критична маса #50 ја опфаќа оваа тема на комбинирање на велосипедски и јавен превоз.]

Read more »

Средба со ЈСП на тема: Комбинирање на автобуски и велосипедски превоз (записник)

ЗАПИСНИК

На иницијатива на ЈСП, на 27.05.2016 во дирекцијата на ЈСП се одржа средба меѓу претставници на ЈСП и НаТочак.

 

На средбата претставниците на ЈСП ја презентираа идејата за интегрирање на велосипедскиот и автобускиот транспорт, а НаТочак посочи на други теми кои се допирна точка меѓу овие 2 типа сообраќај во Скопје. Фокусот сепак беше на можноста и потенцијалите на комбинирањето на автобускиот и велосипедскиот превоз.

 

Заедно беше заклучено дека:

 

-Јавниот превоз и велосипедскиот може да функционираат како добра комбинација и алтернатива на автомобилот: јавниот превоз поради својата брзина, а велосипедскиот поради можноста за „превоз до врата“

-Целни групи за комбинирање на превозот би биле:

1. Граѓаните од приградски населби кои патуваат за работа, факултет итн. до Скопје кои би допатувале со автобус во Скопје и би го продолжиле патувањето со велосипед низ градот
2. Граѓаните на Скопје кои живеат во зони кои не се на пешачко растојание од автобуските линии и поради тоа не ги користат, па би пристигнале со велосипед до соодветната автобуска станица од каде би го продолжиле патувањето со автобус
3. Граѓаните на Скопје, но и посетителите, туристите, кои со велосипед би ја продолжиле туристичката прошетка откако со автобус ќе стигнат до крајните дестинации (во насока кон Скопска Црна Гора, Катланово итн.)

-Комбинирањето на превозот е и во полза на Јавното сообраќајно претпријатие (зашто ќе ја зголеми достапноста до автобусите: место само пешки, ќе им се пристапува и со велосипед), во полза е и на велосипедскиот превоз (зашто ќе му ги продолжи прифатливите дистанци), на животната средина (зашто ќе се намалат штетните емисии поради зголемување на привлечноста на овие 2 превозни средства наспроти автомобилите), на туризмот (зашто ќе ја зголеми понудата за дестинации и искуства за туристите) и ваквата идеја очекуваме да наиде на широка поддршка од сите институции и пошироката јавност.

 

Во насока за реализација на овој проект ЈСП ќе направи истражување дали има техничка можност за монтирање на држачи за велосипеди на нивните автобуси.

 

Доколку постои техничка можност и се продолжи со развој на идејата, НаТочак сугерираше да се спроведе анкета со цел да се испита интересот и поддршката за одредени автобуски линии на кои ќе се спроведе пилот-проектот и сугестијата беше прифатена.

Во следна фаза би се изготвило упатство за користење на држачите, како за возачите, така и за велосипедистите.

Користењето на држачите најверојатно не би се наплаќало и би било на принципот first come, first served.

Информацијата за автобуски линии со држачи за велосипеди би се вметнала во сите мапи и планери на патувања.

Како крајна фаза би се спровела кампања со цел промовирање на зелениот превоз и меѓусебното комбинирање.

НаТочак и ЈСП
23.06.2016

Read more »

ПРЕДЛОГ-МЕРКИ ЗА НАМАЛУВАЊЕ НА ЗАГАДУВАЊЕТО КОЕ ПОТЕКНУВА ОД СООБРАЌАЈОТ

(предлог-мерките во .pdf формат се достапни тука)

Мерки на краток рок, во денови на екстремно загадување

• Да се забрани моторизиран сообраќај во централното градско подрачје и во други делови од градот (каде ќе се процени дека забраната ќе има ефект врз демотивација на користењето на приватни возила) освен за јавен превоз и специјални возила (полиција, противпожарна, прва помош)
• Да се направи строг режим на достава на роба со товарни возила чие непочитување ќе се санкционира
• Да се забрани користењето на автомобили за стандард понизок од ЕУРО 4 и за возила со погон на дизел
• Да се возат автомобили на принципот пар-непар
• Да се преземат мерки кои би демотивирале превезување на еден човек во една кола или стимулативни мерки кои би мотивирале car-sharing (споделување на превоз)
• Да се има строг однос кон нелегално паркираните возила на пешачки и велосипедски патеки (паркирањето насекаде, „до врата“, „на 5 минути“ е еден од главните демотиватори на пешачењето и возењето велосипед кои се незагадувачки начини на транспорт)
• Да се воведе бесплатен јавен превоз
• Да се делат заштитни маски со соодветни стандарди кои штитат од PM 10 честичките

Долгорочни мерки - здрав транспорт за здрави градови

• Поставување цели за намалување на процентуалниот удел на автомобилскиот сообраќај од вкупниот сообраќај и зголемување на одржливите типови сообраќај.
  пример: велосипедскиот сообраќај да биде 10 % до 2020-та итн.
• Креирање и постојано следење на индикатори за вело-сообраќајот и јавниот транспорт во рамките на Државниот завод за статистика за да може да се следат трендовите на ова поле
• Политики кои ќе ги фаворизираат незагадувачките и здравите начини на транспорт во сите нивоа на донесување одлуки, кај законодавна, извршна и локална власт. Од закони, стратегии, буџетирање, урбанистички планови, проекти, до изведба. Сите политики да ги стават на прво место: пешачењето, возењето велосипед и јавниот превоз
• Градовите, улиците, правилата, спроведувањето - сите да се планираат и реализираат така што патувањето со јавен превоз на било која дистанца и патувањето со велосипед на релации до 5,6 км ќе бидат побрзи од патувањето со автомобил со што би се мотивирала прераспределба
• Задолжително да се изготвуваат велосипедски и пешачки планови за сите градови во Републиката
• Да се зголемат буџетите определени за одржлив транспорт на државно и општинско ниво
• Да се воведе и унапредува јавен превоз со највисоки еко стандарди во сите поголеми градови на Републиката
• Да се зголемат еко-стандардите за увозот на возила
• Да се воведат системи за изнајмување велосипеди во сите поголеми градови
• Да се прошират пешачките зони во центрите на сите градови
• Наместо проширување на улици за автомобилски сообраќај, што привлекува нови возила, да се спроведат „улични диети“ *Улична диета значи намалување на бројот на ленти за возила на една улица или пак, задржување ист број на ленти за возила, но нивно стеснување. И во двата случаи вишокот простор се доделува на незагадувачкиот транспорт, со што и се зголемува безбедноста и се намалува загадувањето
• Нула толеранција од полицијата за окупирање на пешачки, велосипедски и автобуски ленти од страна на автомобили, што е и законски забрането.
  *Толерирањето на ова незаконско однесување и неказнување = субвенционирање на загадувањето. Да се олесни спроведувањето на оваа одредба преку воведување на комунални редари
• Да се воведе строг режим на достава на роба со товарни возила како редовна пракса. Во термините вон дозволеното да се поттикнува достава со карго-велосипеди
• Центарот за управување и контрола на сообраќајот да ги програмира семафорите со пешаците и велосипедистите како параметар, а не само возилата
• Да се воведе едукација за ефектот на сообраќајот во загадувањето и часови за возење велосипед како регуларен дел од наставата во основното и средното образование
• Да се воведат различни награди за вработените кои доаѓаат на работа со велосипед, пешки или со автобус
• Да се воведе Car-free Day на одреден временски период (еднаш неделно или барем еднаш месечно) во кој ќе се затворат главните градски артерии за автомобили, а улиците ќе им припаѓаат на граѓаните и здравите активности во текот на еден ден.

НаТочак – Скопје   natochak@gmail.com
ТетовоНаТочак    tetovonatocak@gmail.com
ГостиварНаТочак    natocakgv@gmail.com
Битола НаТочак    bitolanatocak@gmail.com
ПрилепНаТочак    prilepnatochak@gmail.com
ШтипНаТочак     stipnatocak@gmail.com
СтрумицаНаТочак    strumicanatochak@gmail.com

Писмото со објаснување на позадината на овие барања го има на линкот: http://natochak.blogspot.mk/2015/12/blog-post.html

Read more »

Мислење: Зошто да се направи прераспределба кон велосипедски превоз (во контекст на загадувањето)

Со писмото во продолжение, НаТочак, ТетовоНаТочак, ГостиварНаТочак, БитолаНаТочак, ПрилепНаТочак, ШтипНаТочак и СтрумицаНаТочак се обраќаат до своите локални самоуправи, а заедно и кон надлежните на национално ниво. 

(писмото во .pdf формат е достапно тука)

Во контекст на загадувањето, пишуваме зошто сметаме дека треба да се направи прераспределба кон велосипедски превоз.

-----------------------------------------

Почитувани,

Ви се обраќаме по повод хазардната ситуација (загадувањето со PM 10 над 300  μg/m3) која последниов период е сериозно опасна по здравјето (дури и смртоносна) стварност во Тетово, Скопје Битола и други македонски градови (во дел се мери, во дел не се мери загадувањето). Ситуација која ни се повторува секоја зима по ред и не смееме да дозволиме да продолжи.

Изминатите денови во Тетово, Скопје и Битола 20-струко се надмина опасното ниво од 50  μg/m3. Постојат пропишани мерки за периоди кога 10 дена по ред загадувањето е двојно поголемо над граничното опасно ниво од 50μg/m3, но сметаме дека не треба да чекаме 10 дена за да профункционираат овие мерки, зашто не постои безбедно ниво на цврсти честички и зашто во континуитет цела зима сме изложени на нив. Дополнително, сметаме дека мерките мора да се прошират и да станат обврзувачки, а не советодавни, за сите засегнати институции кои треба да ги спроведат.

·   Во 2013-та е спроведена студија во 9 европски земји со 312 944 вклучени луѓе која покажува дека не постои безбедно ниво на цврсти честички (PM) и дека за секој пораст од 10 μg/m3 на PM10, стапката на белодробрен рак расте за 22 %. Помалите PM2.5 се уште посмртоносни со 36 % пораст на белодобрниот рак за секои 10 μg/m3 зашто мoжат да навлезат подлабоко во белите дробови. (Ole Raaschou-Nielsen et al., July 10, 2013) ·  Приближно 1350 смртни случаи годишно во државата се должат на аерозагадување со честички, но и илјадници изгубени продуктивни денови. Загадувањето со честички ја чинело македонската економија околу 253 милиони евра или 3,2 % од БДП во 2011 (како резултат на високиот број случаи на прерана смрт, трошоци во здравството, намалената продуктивност на населението и отсуството од работните места на граѓаните). (Институт за јавно здравје, Скопје и Светска здравствена организација, 2015)

  Поради екстремно опасната ситуација, очекуваме да се измери уделот на секој од изворите на загадување во воздухот и да се преземат краткорочни и долгорочни мерки во сите области кои придонесуваат кон зголемување на PM10 честичките во воздухот: затоплување, сообраќај, индустрија и градежни работи.

Во ова писмо ќе се осврнеме на областа - сообраќај, со фокус на велосипедскиот сообраќај кој е наше поле на интерес делување, но и другите одржливи начини на превоз. Ќе дадеме позадина на нашите предлози, причини да се направи прераспределба кон велосипедски превоз и предлог мерки за намалување на загадувањето од сообраќајот на краток и долг рок, кои сметаме дека треба да се разгледаат и преземат.

1. ЛОКАЛЕН КОНТЕКСТ
               

Нашите котлини не се големи и отворени, нема големи струења на воздухот и мораме да го прифатиме тој факт и да не се надеваме на ветрови или дожд секоја зима или да чекаме на некое магично решение, туку целокупното општествено функционирање да го правиме во склад со природните услови, место ним да им ја префрламе вината. Да преземеме одговорност и да се насочиме кон систематско намалување на емисиите зашто тие тука и ќе останат, сами ќе си ги дишеме, не по вина на природата, туку по наша.

Голем процент од штетните емисии доаѓаат од сообраќајот, пред сè индивидуалниот автомобилски превоз. Емисиите по човек во сообраќајот значително се намалуваат при превезување на поголем број патници со едно возило (со car sharing, и уште повеќе со јавен транспорт), а при превезување со велосипед или пешки, нив, освен оние од дишењето, ги нема. Оттаму, логично е градови како Тетово, Скопје, Битола со алармантен проблем со загадувањето да дадат предност на активните начини на транспорт (пешачење и возење велосипед) и да ги интегрираат во сите нивоа на нивниите политики: од урбанистичкото планирање, до буџетските вложувања во инфраструктура и разни едукативни и стимулативни мерки за користење на овои начин на превоз заедно со јавниот превоз. Истото важи и за другите градови кои тука ги претставуваме: Гостивар, Прилеп, Штип и Струмица. Ако некаде не се мери, не значи дека не е загадено. Ако некаде н е загадено, не значи дека не треба превентивно да се делува.

Конкретните чекори како проектот Скопје вело-град на Град Скопје или субвенциите за купување велосипеди од Општина Центар, поставувањето паркинзи за велосипеди при институции итн. се мали чекори во позитивна насока, но не се ни оддалеку доволни за да се направи сериозна прераспределба во сообраќајот и да се стане вело-град.

Нашата стварност е  дека моторни возила со по еден патник се доминантен начин на превоз во нашите градови. Ситуација која не смее да се препише само на лична одговорност, туку и на повеќедецениски политики кои давале приоритет на автомобилскиот сообраќај. Со зголемување на свеста за лошите ефекти од овие политики, очекуваме поместување на приоритетите во сите наши градови:

-од досегашното проширување на улици за движење на индивидуални возила и претворање на пешачките патеки во места за нивно паркирање

-кон безбедни, пријатни и привлечни услови за пешачење, велосипедски сообраќај и јавен сообраќај.

Антверп, Белгија.
Трансформација од авто-центричен во безбеден и пријатен мултимодален градски простор

Моменталните трендови во светот соочен со загадување, проблеми со јавното здравје и климатски промени се:
-стеснување на автомобилскиот простор и давање предност на пешачењето, возењето велосипед и јавниот превоз
-трајно затворање на центрите за автомобилски сообраќај и достава на роба со посебен режим
-претворање на паркинзите за коли во паркови или плоштади и зголемување на квалитетот на живот во градовите


    2. АВТОМОБИЛСКИОТ ТРАНСПОРТ И ЗАГАДУВАЊЕТО

Сè додека се користат фосилни горива при превезување, загадувањето сè уште не може да се избегне, а тука се пропратните: загадување со бука, окупирање на простор и загуби на зеленило поради проширување на улици за автомобили итн. кои исто така имаат штетно влијание на здравјето и благосостојбата на луѓето. Локалното загадување би се намалило со повисоки еко-стандарди на возилата или воведување на електрични возила, кон кои секако треба да се стремиме за патувањата кои мора да се направат со автомобил, но негативните просторни ефекти (голема потреба од простор за секој да се вози индивидуално во автомобил) би ги имале во секој случај на фаворизирање на автомобилот како превоз, без оглед на еко-стандардите. Дополнително, седечкиот начин на живот кој го промовира автомобилската култура, немањето барем 30 минути умерена физичка активност во текот на денот (која совршено може да се поклопи при превезувањето со велосипед: „две во едно“) заедно со загадувањето се причина за многу кардиоваскуларни, белодробни и други заболувања, зголемена дебелина итн.

Кога согорува моторот на моторно возило, неколку различни гасови и цврсти честички се емитираат во атмосферата кои имаат штетни последици по животната средина. Особено загрижувачки по животната средина се: CO2, стакленички гас; хидрокарбонати (дузина лесноиспарувачки органски компоненти, некои од кои се карциногени); азотни оксиди, сулфурни оксиди, ПМ честички, мали цврсти честички кои содржат метали и саѓи.

Други штетни емисии кои влијаат на човековото здравје и креираат смог го вклучуваат озонот и јаглерод моноксидот.

·       Четвртина од стакленичките гасови (кои ги забрзуваат климатските промени) во Европа доаѓаат од сообраќајот. ·       Се смета дека во просек 34% од ПМ10 честичките (и 40 % од ПМ 2.5 ) во Еу во урбаните средини доаѓаат од патничкиот сообраќај (се движат од 13 до 61 %, зависно од местото на мерење), а 64 % од NO2 (се движат од 20 до 74 %, зависно од местото на мерење) исто така од сообраќајот. (Sundvor et al., 2012) ·       68 % од Black carbon канцерогените честички кои се составен дел на PM 2.5 доаѓаат од издувните гасови од возилата (најмногу од дизел возила) (IIASA, 2012)

Нашиот предлог за одржливост, не е да се укинат целосно автомобилите, туку да се рационализира и ограничи нивната употреба преку креирање ефикасен јавен превоз (побрз и поефикасен од автомобилскиот) и преку велосипедска и пешачка мрежа кои се со поголема должина и нудат повеќе опции од автомобилот.

3. ПОТЕНЦИЈАЛОТ НА ВЕЛОСИПЕДСКИОТ СООБРАЌАЈ

Сметаме дека не треба да имаме мерки само за период од алармантна загаденост, туку континуирано да се работи во насока на намалување на загадувањето и похрабро да се преземаат чекори кои на долг рок ќе дадат резултати.

Кога би успеале да го намалиме користењето на автомобилскиот превоз на сметка на велосипедскиот, тогаш би го намалиле загадувањето на долг рок.

Претпоставени ефекти од про-велосипедската политика на Грац, Австрија ·            Ослободување на улиците од сообраќаен метеж 30 % ·            Намалување на загадувањето кое потекнува од моторни возила 25 % ·            Намалување на емисиите на CO 36 % ·            Намалување на емисиите на хидрокарбонати од возила 37 % ·            Намалување на емисии на NO2 56 % ·            Намалување на бројот на луѓе кои страдаат од бучава 9 % *Пресметките се направени на база на намалувањето на патувањата со возила за 1/3.

Велосипедот е побрз од автомобилот на мали урбани растојанија (5 км и повеќе во сообраќаен метеж). Повеќе од 30 % од патувањата со автомобили во Европа и кај нас се на растојанија помали од 3 км и 50 % се на помали од 5 км. Тука лежи огромен потенцијал за замена на дел од овие патувања со велосипед. Меѓутоа многу мал број од граѓаните ќе се охрабрат да ја направат транзицијата во вакви небезбедни и непријатни услови за возење велосипед. Потребни се сериозни промени во инфраструктурата за промената да биде значителна и кај поголем број граѓани.

·       Од 1 јануари 1998 година, било кое реновирање или изградба на урбани сообраќајници во Франција, мора да обезбеди решение за велосипедисти. ·       Целите на ЕУ се да се намалат емисиите од CO2 во сообраќајот за 68 % од 2010 до 2050, што подразбира, меѓу другото и про-велосипедски политики. ·       Македонија се обврза да ги намали емисиите на CO2 за 30-36% до 2030-та година.

Наш предлог за долгорочно намалување на загадувањето е континуирана промоција на велосипедот како превозно средство. Најсилна алатка во рацете на еден град за промовирање на велосипедот е вложување во велосипедската инфраструктура. If you build it, they will come. Она за што градиме, тоа го добиваме. Да почнеме да градиме за велосипеди и да ги зголемуваме можностите за стигнување до дестинациите пеш или на точак, а да ги намалуваме можностите со кола. Бројот на потенцијални велосипедисти е висок бидејќи скоро секој граѓанин ужива да вози велосипед кога основните услови за безбедно и удобно возење се задоволени.

·       Според истражување на Европската комисија, соодветната инфраструктура и погодности за користење велосипед дури за 70% од луѓето се клучни во охрабрувањето да се користи велосипед. ·       Втората причина (за 28 % од луѓето) да се користи велосипед се рестрикции за автомобилски сообраќај: како специјални пешачко-велосипедски улици, рестрикции за возење во центри итн. ·       Третата причина е безбеден паркинг за велосипеди (21 %) ·       Промотивните кампањи кои ги прават градовите се мотиватор само за 11 % од луѓето.

Превезувањето со велосипед, не само што не загадува, туку придонесува за подобрување на здравствената состојба кај граѓаните, физичката кондиција и намалување на стресот, следствено и нивната продуктивност на работа се зголемува, а се намалуваат трошоците на компаниите и на јавниот здравствен систем.

Практично, како и од пешачењето, така и од возењето велосипед, не постои негативен ефект кон природата и општеството и овие начини на превоз треба да бидат на врвот на транспортната пирамида.

Дури и ако не е единствено решение на сообраќајните и еколошките проблеми во градот, велосипедот е решение кое совршено се вклопува во секоја политика која има за цел да ја подобри урбаната средина и квалитетот на животот со помалку финансиски ресурси.

НаТочак – Скопје   natochak@gmail.com
ТетовоНаТочак    tetovonatocak@gmail.com
ГостиварНаТочак    natocakgv@gmail.com
Битола НаТочак    bitolanatocak@gmail.com
ПрилепНаТочак    prilepnatochak@gmail.com
ШтипНаТочак     stipnatocak@gmail.com
СтрумицаНаТочак    strumicanatochak@gmail.com

*Како прилог на ова писмо ви испраќаме документ со предлог-мерки за справување со загадувањето кое потекнува од сообраќајот.

Read more »