Релевантна регулатива за пристапноста на јавниот простор

Направивме извадоци од 1 закон и 2 подзаконски акти - правилници до кои успеавме да дојдеме истражувајќи за пристапноста. 

Ова се закони и правилници кои се на сила во моментов и се на сила веќе неколку години.

И законите и правилниците кои им претходеле имале вакви мерки, но сега се подобро дефинирани. 

Со децении се зборува за пристапноста. 

Особено граѓаните со хендикеп, тие и неретко протестираат и особено политичарите се сликаат со нив пред избори, потпишуваат меморандуми за соработка, ветуваат подобар град. 

Но никој не се решава еднаш засекогаш да ги стави во пракса законите за добробит на овие луѓе кои се движат со колички и помагала, да имаат независна мобилност! 

Никој не се решава да ги подобри условите за младите родители да ги шетаат полесно своите деца во бебешки колички и да си ги завршат обврските со нив! 

Никој не се решава да ги подобри условите за граѓаните кои користат точак или тротинет како превоз, или кои се рекреаираат со скироли и ролери. 

А треба толку малку! Треба само наместо висок рабник, кон раскрсниците да се стави спуштен рабник.
(Уште подобро, во одредени ситуации може да се користи и подигнат пешачки премин, но тоа е посебна тема.)

Се тера по старо. За секоја улица треба поединечно да се буниме, наместо да си ги читаат правилата. 

Затоа овојпат решивме и да ги извадиме на виделина! 
Ако знаете дополнителна регулатива за ова прашање, пишете ни на: natochak@gmail.com. 

Сметавме дека „слеан рабник“ односно спуштен рабник, односно пристапна рампа наместо висок рабник е лекција совладана со почетоците на Скопје Велоград проектот во 2014-та. 

Но еве сме во 2023-та година, речиси 10 години подоцна и пак се бавиме со истите прашања со примерот на улицата Бледски договор, наместо да напредуваме како град и да дискутираме за нови теми. 

Повеќе за случајот „Бледски договор“ на овие линкови:

Дописот до Град Скопје и Општина Карпош испратен на 14.09.2023 година Јавна објава на дописот од 27.09.2023 година. Јавна објава дека на терен се продолжува со истите грешки од 27.09.2023 година. Објава после посетата на терен со надлежните од 29.09.2023 година.

Се надеваме прекршувањата на правилата за пристапност ќе бидат поправени на оваа улица.

И дека ова е последен случај да повторуваме вакви стари лекции.

Како не треба

Како треба

---

Во продолжение се релевантни извaдоци за пристапноста од:

I. ЗАКОН ЗА СПРЕЧУВАЊЕ И ЗАШТИТА ОД ДИСКРИМИНАЦИЈА (*)

II. ПРАВИЛНИК ЗА НАЧИНОТ НА ОБЕЗБЕДУВАЊЕ НА НЕПРЕЧЕН ПРИСТАП, ДВИЖЕЊЕ  (ХОРИЗОНТАЛНО И ВЕРТИКАЛНО), ПРЕСТОЈ И РАБОТА НА ЛИЦА СО ИНВАЛИДНОСТ ДО И ВО ГРАДБИ СО ЈАВНИ И ДЕЛОВНИ НАМЕНИ, ГРАДБИ СО НАМЕНА ДОМУВАЊЕ ВО СТАНБЕНИ ЗГРАДИ, КАКО И ГРАДБИ СО СТАНБЕНО - ДЕЛОВНА НАМЕНА

III. ПРАВИЛНИК ЗА УРБАНИСТИЧКО ПЛАНИРАЊЕ

---

(*) Со овој закон се врши усогласување со следните директиви на Европскиот Парламент и на Советот: Директива бр. 2000/78/ЕЗ на Советот од 27 ноември 2000 година зa воспоставување на општа рамка за еднаков третман во вработувањето и занимањетo, CELEX бр. 32000L0078; Директива бр. 2004/113/ЕЗ на Советот од 13 декември 2004 година со која се спроведува начелото на еднаков третман на мажите и жените во пристапот и обезбедувањето на стоки и услуги, CELEX бр. 32004L0113 и Директива бр. 2006/54/ЕЗ на Европскиот  Парламент и на Советот од 5 јули 2006 година за примена на принципот на еднакви можности и еднаков третман на мажите и жените во областa на вработувањето и професиите (преработена), CELEX бр. 32006L0054. 

1. ЗАКОН ЗА СПРЕЧУВАЊЕ И ЗАШТИТА ОД ДИСКРИМИНАЦИЈА (*) 

(Број на Службен весник: 258/2020)

I. ОПШТИ ОДРЕДБИ

Член 1

Предмет на Законот

Со овој закон се уредуваат превенцијата и забраната од дискриминација, облиците и видовите на дискриминација, постапките за заштита од дискриминација, како и составот и работата на Комисијата за спречување и заштита од дискриминација.

Член 4

5. „Пристапност до инфраструктурата, добрата и услугите“ подразбира преземање на соодветни мерки што осигуруваат дека лицата со попреченост имаат пристап, на еднаква основа со другите, до физичкото опкружување, транспортот, информациите и комуникацијата, вклучувајќи информатички и комуникациски технологии и системи, до други јавни објекти и услуги во урбани и рурални области. Оневозможување на пристапност и достапност на инфраструктурата, добрата и услугите е дискриминација;

Член 6

Дефиниција на дискриминација: Дискриминација е секое разликување, исклучување, ограничување или давање првенство што се заснова на дискриминаторска основа, со сторување или несторување, што имаат за цел или резултат спречување, ограничување, признавање, уживање или остварување на правата и слободите на одредено лице или група на еднаква основа со други. Ова ги опфаќа сите форми на дискриминација вклучително и оневозможување на соодветно приспособување и оневозможување на пристапност и достапност на инфраструктурата, добрата и услугите.

---

Врз основа на член 11 став (5) од Законот за градење („Службен весник на Република Македонија“ бр. 130/09, 124/10, 18/11, 36/11, 54/11, 13/12, 144/12, 25/13, 79/13, 137/13,163/13, 27/14, 28/14, 42/14, 115/14, 149/14 и 187/14), министерот за транспорт и врски, донесе

 

2. ПРАВИЛНИК ЗА НАЧИНОТ НА ОБЕЗБЕДУВАЊЕ НА НЕПРЕЧЕН ПРИСТАП, ДВИЖЕЊЕ  (ХОРИЗОНТАЛНО И ВЕРТИКАЛНО), ПРЕСТОЈ И РАБОТА НА ЛИЦА СО ИНВАЛИДНОСТ ДО И ВО ГРАДБИ СО ЈАВНИ И ДЕЛОВНИ НАМЕНИ, ГРАДБИ СО НАМЕНА ДОМУВАЊЕ ВО СТАНБЕНИ ЗГРАДИ, КАКО И ГРАДБИ СО СТАНБЕНО - ДЕЛОВНА НАМЕНА 

(Број на Службен весник: 17/2015)

Член 36

Елементи за пристапност за независно (самостојно) движење во јавниот сообраќај на лицата со инвалидска количка и лицата со намалена подвижност се: стојалиште и перон, паркиралишно место, јавна пешачка површина, семафор, пешачки премин, пешачки остров и раскрсница.

Член 39

(1) Јавната пешачка површина треба да биде:

- подигната во однос на коловозот со прирабник со височина од најмалку 3 см., изведена со типски елементи, а кога е во ниво со коловозот да биде разделена со ограда;

- со широчина од најмалку 150 см.;

- поврзана со останатите пешачки површини без препреки; и

- заштитена од улицата со ограда со височина од 90 см. кога се наоѓа во подрачје со зајакнато пешачко движење (навала на луѓе).

(2) Различните нивоа на јавните пешачки површини меѓусебе се поврзуваат со соодветни елементи на пристапност за совладување на висински разлики според овој правилник.

(3) Кога различните нивоа на јавните пешачки површини од ставот (2) на овој член се поврзани со пристапен лифт или со пристапна вертикална подигачка платформа, треба да се поврзани и со пристапно скалиште.

(4) Целокупната комунална и урбана опрема (клупи, маси, знаци, канделабри за улично осветлување, корпи за отпадоци, држачи за велосипеди, рекламни паноа и сл.) треба да се поставува покрај работ на јавната пешачка површина, така што нема да претставува препрека за слепите лица и лицата со оштетен вид.

(5) Целокупната испакната комунална опрема закачена на ѕидовите од објектите покрај јавната пешачка површина која се наоѓа на височина од 70 до 220 см. и чие испакнување е поголемо од 10 см., треба да биде изведена со својата полна должина и ширина се до јавната пешачка површина или означена на начин што пешачката површина под нив ќе се зголеми за 3 см. во однос на околното ниво.

(6) Кога покрај јавната пешачка површина се наоѓа велосипедска патека или паркиралиште, потребно е да се изведе разграничување со денивелација од најмалку 3 см. со зелена површина, типски елементи или сл.

Член 41

(1) Пешачкиот премин треба да ги исполнува следните услови:

- преминот од нивото на тротоарот на нивото на улицата треба да биде обезбеден со закосен рабник со најголем дозволен нагиб од 10% и со широчина од најмалку 120 см.;

- на закосениот рабник треба да биде изведено релјефно поле за предупредување од чепаста структура која завршува на линијата паралелна со линијата на улицата и која е оддалечена од улицата за широчина на рабникот, но не помалку од 15 см.;

- во случај на минимална висина на тротоарот од 3 см., треба да биде изведено релјефно поле за предупредување од чепаста структура, со широчина од најмалку 40 см.; и

- во случај кога во функција е премин на улица надвор од раскрсница, на преминот треба да има релјефна линија на водење со широчина од најмалку 40 см., со жлебови поставени нормално на смерот на улицата, изведена до закосениот тротоар на преминот, а во должина од најмалку 110 см.

(2) Елементите на пристапност од ставот (1) на овој член се применуваат на соодветен начин на премините на сообраќајните, железничките, трамвајските или велосипедските патеки.

 

Член 42

Пешачкиот остров треба да ги исполнува следните услови:

- да биде изведен согласно член 41, став (1), алинеи 1, 2 и 3 од овој правилник;

- кога пешачкиот остров се наоѓа на ниво со коловозот или неговото ниво на местото на преминување се спушта на ниво на коловозот, тогаш тој на 15 см. од почетокот и на 15 см. пред крајот се означува со релјефни линии за предупредување, со жлебови нормални на правецот на движење, со ширина од најмалку 40 см. меѓусебно поврзани со релјефна линија на водење со жлебови поставени во правецот на движење со широчина од најмалку 40 см.;

- кога пешачкиот остров е подигнат во однос на нивото на коловозот, тогаш се изведува закосување според одредбите на членот 41, став (1), алинеи 1 и 2 од овој правилник; и

- кога пешачкиот остров на местото на преминување е спуштен на ниво на коловозот, а на подигнатиот дел има стојалиште за автобус или трамвај, задолжително се изведува закосување за пристап до стојалиштето, според одредбите на членот 41, став 1, алинеи 1 и 2 од овој правилник.

 

Член 43

(1) Раскрсницата треба содржи елементи на пристапен пешачки премин од членот 41 и пристапен пешачки остров од членот 42 на овој правилник.

(2) На раскрсницата која се наоѓа во подрачје од населеното место каде е сместен објект во кој почесто престојуваат слепи лица и лица со оштетен вид, пешачкиот премин треба да има пристапен семафор со звучна сигнализација и релјефна линија на водење со широчина од најмалку 40 см. со жлебови поставени нормално на улицата. Релјефната линија за предупредување е изведена до закосувањето на рабникот на преминот, во должина од најмалку 110 см.

(3) Кога раскрсницата не е возможно да се совлада во едно ниво, се изведуваат подвозници или надвозници, со примена на соодветни елементи на пристапност за совладување на висински разлики според одредбите на овој правилник.

---

Врз основа на член 24 став (4) од Законот за урбанистичко планирање („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.32/20), министерот за транспорт и врски донесе 

3. ПРАВИЛНИК ЗА УРБАНИСТИЧКО ПЛАНИРАЊЕ 

(Број на Службен весник: 225/2020)

13. СТАНДАРДИ ЗА МОБИЛНОСТ И ПРИСТАПНОСТ

Член 188

(1)      Со изработување, донесување и спроведување на урбанистички планови треба да се обезбедува надминување на урбаните бариери и обезбедување на функционалната пристапност и подвижност на земјиштето за општа употреба, јавните простори, до и во градбите и подрачјата во и вон населените места за сите граѓани, а особено за лицата со инвалидитет и на лицата со намалена подвижност.

(2)      Под лица со инвалидитет во смисла на овој правилник се подразбираат лица со трајни или привремени телесни, ментални и/или сетилни оштетувања или нарушувања, на коишто урбаните и архитектонските препреки им ја намалуваат или оневозможуваат мобилноста, пристапноста кон градбите и подрачјата, а со тоа и учеството во општеството на рамноправна основа и остварувањето на основните човечки права.

(3)      Надминувањето на урбаните бариери и обезбедувањето на пристапност и проодност на јавните простори и градби подразбира утврдување на мерки и плански одредби што се применуваат во процесот на изработување, донесување и спроведување на урбанистичките планови.

13.1. Предмет на мерките

 

Член 189

Мерките за пристапност и проодност, како и за надминувањето на урбаните бариери, што се составен дел на урбанистичките планови се однесуваат на:

1.         јавни сообраќајни и други пешачки површини на земјиште за општа употреба од групите на класи на намени Д и Е,

2.         станбени и станбено-деловни згради со десет и повеќе станови од групата на класи на намени А, и

3.         градби за јавна употреба со институционални, деловни и комерцијални намени од групите на класи на намени Б и В.

3.3. Тротоари и пешачки површини

 

Член 191

(1)      Површините за движење на пешаците кои се планираат во урбанистичките планови и тоа: тротоари, пешачки улици, пешачки патеки, плоштади, плоштатки и сите други видови на пешачки површини на земјиште за општа употреба, освен ако тоа не е неизбежно поради околностите на теренот, не треба да имаат денивелации, препреки, објекти, инсталации и опрема што може да ја попречи или намали пристапноста и проодноста на јавните пешачки простори и пристапот до градбите за јавна употреба.

(2)      При спроведување на урбанистичките планови задолжително се предвидува превладување и отстранување на сите постојни денивелации, препреки, објекти, инсталации и опрема што ја попречуваат или намалуваат пристапноста и проодноста на јавните пешачки простори и пристапот до градбите за јавна употреба на тротоарите, пешачките улици, пешачките патеки, плоштадите, плоштатките и сите други видови на пешачки површини на земјиште за општа употреба.

(3)      Во процесот на спроведување на урбанистички планови не може да се поставува масивна урбана опрема, сезонска угостителска опрема, какви било прегради, конструкции, платформи, надградени денивелирани подови, скали, конструкции за наткриени тераси од угостителски намени, паркинг места или други опреми, инсталации, предмети или градби што ќе претставуваат архитектонски и урбани бариери за движење на лицата со инвалидност и намалена подвижност, и што ќе го стеснуваат пропишаниот слободен профил за движење на тротоарот.

Член 192

(1)      Површините за движење на пешаците кои се планираат во урбанистичките планови каде што теренот е во наклон треба да се со континуирана нивелета без скалести денивелации со пожелен подолжен наклон од 5% или во однос 1:20, а во исклучителни случаи со подолжен наклон најмногу до 8,33% или во однос 1:12.

(2)      Доколку јавните пешачки површини се на терен со големи висински разлики кои мораат да се совладаат со скали, со урбанистички план треба да се предвиди алтернативна врска со рампа со најголем подолжен наклон од 5% или во однос 1:20, а во исклучителни случаи до 8,33% или во однос 1:12.

(3)      Рампата од став (2) на овој член се димензионира за двосмерно движење на лица во колички при што нејзината најмала широчина треба да е 1,65 м, а оптималната широчина треба да е 1,80 м.

(4)      Во зависност од наклонот на рампата, ограничена е нејзината должина и тоа за:

-            наклон од 8,33% или во однос (1:12), максимална должина на рампата е 9,00 м,

-            наклон од 6,66% или во однос (1:15), максимална должина на рампата е 12,00 м, и 

-  наклон од 5,0% или во однос (1:20), максимална должина на рампата е 15,00 м.

(5)      Во случаите кога е неопходна поголема должина на рампите од онаа одредена во ставот (4) на овој член, треба да се планираат одморишта чија што најмала должина треба да е 1,50 м, а оптимална должина треба да е 1,80 м.

(6)      Најголем попречен наклон на тротоарите и другите пешачи патеки што е нормален на смерот на движењето и оската на патеката изнесува 2%.

 

Член 193

(1)      При спроведувањето на урбанистичките планови треба да се предвидуваат рампи на секој пешачки премин за совладување на денивелацијата помеѓу тротоарот и коловозот.

(2)      Рампите за совладување на висинската разлика помеѓу тротоарот и коловозот од ставот (1) на овој член по правило се изведуваат со специјални закосени елементи од рабниците кои се изведуваат без вертикална денивелација до нивото на коловозот и во широчина на целиот пешачки премин.

(3)      Најголемиот наклон на рампата од став (1) на овој член е е 8,33% или во однос 1:12, а доколку е тоа технички неизведливо по исклучок наклонот може да е најмногу до 10% или во однос 1:10.

Детал на легнат/слеан/пристапн рабник VS. Детал на висок/исправен рабник

 

Член 194

(1)      Поради обезбедување на непречено движење на лицата со инвалидитет и на лицата со намалена подвижност по јавните тротоари од уличната мрежа најмалата пожелна широчина на тротоарите и пешачките патеки треба да биде: 2.40 м (90см + 75см + 25см + 50см), која се добива со додавање на просторни модули за исполнување на минималниот услов за разминување на лице во инвалидска количка – 90 см, пешак – 75 см, заштитен простор до ограда или зграда – 25 см и заштитен појас до коловоз – 50 см.

(2)      Во исклучителни случаи кога пешачката патека не граничи со коловоз и/или нема појас за урбана опрема, најмалата широчина на патеката може да биде 1,90 м (90см + 75см + 25см).

(3)      Апсолутен минимум на широчина на пешачка патека кој е дозволен само за патеки што се од двете страни опкружени со трева или друга слободна површина, и немаат никаква урбана опрема, е 1,65 см (90 см + 75 см).

(4)      Во коридорот на основните пешачки движења (кој за најмалата широчина на тротоар или пешачка патека изнесува 90см + 75см = 165 см) не можат да се поставуваат елементи од урбана опрема или други подвижни препреки или сезонска опрема, како што се рекламни панои, угостителска опрема и слично.

(5)      Делови од градбите што се непосредно долж тротоарите и пешачките патеки, како што се надстреи, конзоли, инсталации, опрема и слично, како и елементите од урбаната опрема и долните делови од крошната на дрвјата мораат да бидат издигнати најмалку 2,50 м во однос на котата на пешачката површина, колку што изнесува висината на пешачкиот просторен модул.