08 November, 2020

Прашалник: Превоз за време на корона

Неформалното здружение НаТочак заедно со Здружението на граѓани Одржливи иницијативи од Скопје изработија прашалник со кој сакаат да ги регистрираат искуствата и ставовите на граѓаните во врска со превозот низ Скопје за време на корона-кризата.

Пополнувањето на прашалниот е анонимно и ќе ви одземе само неколку минути, а секој одговор на истражувачите ќе им помогне да добијат прецизна слика за сообраќајните навики и промени во овој период. Онапред ви благодариме.
Прашалникот е достапн на линкот.


веб-банер 300 x 250

веб - банер 990 x 80



30 October, 2020

#ПросторАнтиКорона трансформации низ Европа [дел 2]

За време на корона-кризата, Европските и светските градови започнаа со брзи и значајни, често планирани како привремени промени во нивната инфраструктура со цел да се задоволи новата побарувачка за место за движење на две тркала, но и да се олесни гужвата во јавниот превоз. Во следниот текст споделуваме некои од нив, а за тоа што се случува кај нас и како треба да ја искористиме оваа криза за да се придвижиме кон одржливо користење на градскиот простор, прочитајте на следниот линк 

[Дел 1: Од феноменот Простор анти корона кон одржлива трансформација на градовите]

Милано и своите Strada Aperta – Отворени улици 

Отворени улици - колку добро звучи, а особено што тоа се однесува на велосипедистите и пешаците!

Милано е еден од првите градови во Европа кои во пандемијата инвестираше во велосипедска инфраструктура и најави почеток на работа на експериментално продолжување на патеки за велосипедисти и пешаци. Планот „Страда аперта“ („Отворени улици“) е направен во април оваа година со цел борба против ковид заразата и овозможување на нормален проток на сообраќај, оној што имал најголем пораст – велосипедски и пешачки. Планот опфаќа 35km нови површини наменети за одржливи форми на мобилност од кои повеќето се веќе реализирани, со што вкупната должина на велосипедска инфраструктура во градот се зголемува за 16%!

Како им успеа?

Со евтини интервенции за воведување велосипедски ленти каде што немало и проширување на тротоарите на сметка на коловозите. Само боја или столпчиња, без градежни зафати. Брзо и ефикасно!

Дополнително на ова, регионалните власти на овој дел од Италија потрошиле 115 милиони евра за стимулирање на возење велосипед. Се работи за субвенции за купување на нов велосипед или елeктричен тротинет со цел да ги задржат луѓето надвор од автобуси и автомобили, а со тоа да се придонесе и за квалитетот на воздухот и да се намали загадувањето.

“Најголемиот број од луѓето кои возат велосипед претходно користеле јавен превоз. Но, сега им е потребна алтернатива” - Вели Маран (заменик градоначалник одговорен за животна средина на Милано).

“Пред Ковид имавме 1000 велосипедисти на главната трговска улица, сега имаме 7000.”


Покрај Милано во Италија и други градови најавија простор анти корона: Торино 80km, Болоња 94.3km, Бари 57.15 km и Рим дури 150km.


Револуција во Париз


На повеќе од 800km од Милано, уште една метропола со визија за подобар град и заштита од корона вирусот, со повеќе од 20 милиони евра инвестирани од почетокот на пандемијата.

Тоа што се случува во Париз неговата градоначалничка го нарекува револуција! 

“Највпечатливата промена е на ужасно прометната улица Rue de Rivoli, која се протега од источен до западен Париз. Некои делови од улицата сега се сосема без автомобили. Колку повеќе простор се дава на велосипедистите, толку тие повеќе ќе го користат.” – вели заменик градоначалникот на Париз, Кристоф Најдовски, а ние не можеме посилно да се согласиме!


3 моменти од историјата на Rue de Rivoli, Париз:

1. целосно автоцентрична

2. пред пар години трансформирана со заштитена широка велосипедска патека

3. сега - COVID 19 mode, само за велосипеди и пешаци



Пренамена на уличниот простор со негова реорганизација, одземање на лента за коли за формирање на лента за велосипеди (или лента за делење) со употреба на столпчиња и боја. Удобно, брзо и полу-трајно решение. 


Резултатот на сите овие промени е зголемување на користењето на велосипед како превозно средство за 27% во споредба со претходната година. Како дополнителен стимул покрај инфраструктурата, француската влада нуди субвенции за купување и за поправка на велосипеди, како и бесплатни часови за возење велосипед.


Убави вести и за пешаците!

Дел од планот на Париз и за справување со корона кризата и за справување со загадувањето и за постигнување на климатските цели е и подобрување на условите за пешачење:

+ 230 пешачки улици

+ 150 улици со проширени тротоари (+10 хектари пешачка површина)

+ 80 нови јавни простори

+ обнова на постоечките големи јавни простори (Nation, Bastille, Pantheon)

+ 20 улици за деца

+ 10 соседства “Париз дише“ без моторен сообраќај во недела и на празници

 

Сите овие зададени цели не се однесуваат на нов измислен простор, туку за трансформација на постоечки улици и паркиралишта. Париз сега ги поправа грешките на автоцентричното планирање во минатото, а ние имаме многу да научиме од нив. Во нашите општини уште се прават автоцентрични улици, со широки коловози и смешни тротоари, а дополнително се толерира паркирање на јавни површини.
Фасцинантна е и бројката од 650 km велосипедски патишта кои треба да го поврзат Париз со регионот, 60 илјади паркинг места кои треба да се отстранат од градот и визијата за Град на 15мин. Дефинитивно сите очи се вперени кон Париз! 


Берлин - простор за машини помалку, простор за луѓе повеќе, па дури и привремено


Берлин го има решението за создавање на повеќе место за велосипеди за само две недели! 

Овој град веќе имал проблеми со количината на простор за велосипедисти и пешаци и во нормални услови, а тоа станало поочигледно за време на пандемијата кога од луѓето се очекува да држат растојание меѓу себе од минимум 1.5m.

Па еве ја берлинската математика:

На велосипедистите им е потребна ширина од минимум 2.5m за да возат безбедно еден до друг или да можат да се претекнат (плус вообичаениот минимум на заштитно растојание). За да се задоволат препораките за 1.5m дистанца, се што е потребно е додавање на 0.5m ширина, со што ја добиваме вкупната ширина од 3m за безбедно возење со држење на удобна дистанца. Случајно, толкава е и ширината на вообичаените ленти за автомобили на берлинските улици. Па решението е едноставно, привремено претворање на една лента за коли во лента за велосипеди. Со обезбедениот нов простор за велосипеди, онаму каде што веќе имало велосипедски патеки тие се пренаменуваат во дополнителен простор за пешаци, со што се раскомотува и нивното движење и се овозможува запазување на дистанца. За овој зафат потребни се само боја и заштитни столпчиња, а целиот процес на донесување одлука и правење на трансформацијата е сведен на само 10 дена.

Дополнително Берлин може да се пофали со правење на евалуација на решението по одреден период на користење, со што сите овие привремени мерки се однесуваат како тест за тоа што би му одговарало на градот во иднина.


Виена - улиците назад на луѓето!


Виена има подобри услови за пешачење, повеќе велосипедски патеки и јавен превоз од Скопје, но сепак, и таму има некои маала како Дебар Маало и Буњаковец (и за жал повеќето во Скопје) со многу паркирани коли и претесен простор за поминување на пешаците. Пандемијата и мерките за одржување физичка дистанца која е невозможна на тесни тротоари и патеки, ја користат за да направат промена.

Улиците ги претвораат привремено во пешачки или ги прогласуваат за Зони 20. Секако во овој период автомобилскиот сообраќај е многу намален и се користи автомобилот само за неопходни патувања. Брзината 20km/h е брзина при која просторот можат да го споделуваат пешаци, велосипеди и автомобили.

Со тоа и пешаците и велосипедистите можат да се движат безбедно и на коловозот, а улиците го добиваат назад својот шарм.

Покрај пешачките зони, како и во другите европски градови, во Виена се појавуваат нови привремени велосипедски ленти на сметка на лентите за возила, кои по евалуацијата се покажале како високо прифатени и користени. Другa реакција не ни очекувавме!


Брисел ги повика своите граѓани да се качат на точак


Со цел да се растерети гужвата во јавниот превоз, министерката за мобилност на Брисел ги повика граѓаните да се качат на точак. Имајќи предвид дека градот не нудел доволно услови за тоа, најавени се 51 km целосно нови велосипедски коридори на главни улици и сообраќајни оски, вклучувајќи и иконични автоцентрични улици како Rue de la Loi, Louizalaan и Средниот ринг. Eдна недела по најавата, реализацијата во Брисел беше започната и резултатот изгледа неверојатно!

Цела лента за автомобили претворена во лента за велосипеди со едноставни ознаки и прегради.

Слично како Виена и Брисел во својот центар го примени ограничувањето на брзина на 20km/h, а приоритетот го имаат пешаците и велосипедистите. 

Но, тоа не е се! Дополнителнo, со цел поудобно пешачење и возење велосипед, во Брисел се намалени циклусите на сите семафори, па на одредени раскрсници пешаците сега чекаат 40 секунди помалку. На пешачки премини каде до сега пешаците и велосипедистите требале да притиснат копче за да се вклучи зеленото светло, тоа сега го добиваат автоматски.

Браво Брисел, на се сте мислеле!


Лондон знае дека времето за промени е сега


„Многу лондончани ги реоткрија радостите на пешачењето и возењето точак за време на lockdown-от и со брзо и евтино проширување на тротоари, креирање привремени велосипедски ленти и затворање на улици за проточен (нерезидентен сообраќај) ќе им овозможиме на милиони луѓе да го променат начинот на кој се движат низ градот“.

– Sadiq Khan, градоначалник на Лондон

Сонуваме за вакви изјави!

Градот Лондон во мај објави план за забрана на автомобили на најпрометните улици во центарот со олабавувањето на мерките за кризата со корона вирусот и враќањето на илјадници луѓе на работните места. Многу од тротоарите во стариот дел од градот се тесни за да обезбедат физичко дистанцирање. Поради тоа, Градот најави целосно затворање на некои улици за автомобили во период од 12 часа во ден, некои во период од 24 часа во денот, а на некои проширување на тротоарите и додавање на велосипедски ленти.

Лента за паркирање, но не онаква како што ја знаете - pop up простор за безбедно возење велосипед во срцето на Лондон! - стои во описот на фотографијата објавена на твитер профилот на Heidi Alexander, заменичката-градоначалничка на Лондон одговорна за транспорт.

Што изјави во врска со пандемијата и транспортот заменик-градоначалникот на Скопје?Ако овие привремени мерки добро функционираат, ќе останат и трајни зашто се во склад со заложбите за намалување на моторниот сообраќај и подобрување на квалитетот на воздухот. Catherine McGuinness, шеф за политики при Градот Лондон вели дека оваа криза им дала екстра поттик за политики кои уште повеќе ќе помогнат да се намали зависноста од автомобилот.

Иднината на Лондон не може да биде затната со автомобили. Мора да биде зелена, почиста и поздрава, а граѓаните да пешачат и возат велосипед низ неа. Ова е визијата на комесарот за пешачење и возење велосипед во Лондон. 


Рим goes big!


Рим во мај најави дека ќе спроведе 150 km велосипедски ленти за справување со кризата со корона вирусот, а и како дел од својата замисла за одржлива иднина, со значајно убрзано темпо поради пандемијата.


Со динамика од 3 km на ден, целиот проект треба да биде завршен за 50 дена!!! Wow. Со тоа велосипедската мрежа на Рим ќе порасне од 91 на 241 km велосипедски патеки.

Овие привремени решенија добиени како дел од коловозот само со боја и некаква заштита во иднина ќе треба да се усовршат за да станат трајни. Но, и за сега ќе бидат сосем пристојни за да преземат дел од товарот на јавниот превоз и градот да функционира што понепречено и со помалку автомобили додека трае оваа криза.

Оваа вест заслужува особен поздрав зашто Рим е стар град и Рим не важи за вело-пријателски.

Но, нештата се менуваат!


Лисабон - нова велосипедска лента е секогаш добра вест


“Случајност или не, додека бевме во карантин Лисабон се менуваше. На некои места зафатите се веќе завршени, а некаде се уште траат со цел да се даде повеќе простор на луѓето.” - твитер статус на млад Португалец.

Ништо не е случајно тука!

Градот Лисабон за време на пандемијата воведува брза POP up велосипедска мрежа која ќе го опфати целиот град и линковите кои недостасуваат.

Според нивните истражувања и онака 68% од патувањата на граѓаните во Лисабон се помали од 5 километри, растојание што е совршено да се покрие со велосипед.

До 2021-ва година мрежата треба да изнесува 200 km од кои 76 km нови велосипедски патeки и ленти, сите издвоени.

Преку програмите “Улицата е твоја“ и “Лисабон вози точак“ градот сака да избегне сценарио во кое корисниците на јавниот превоз поради намалениот капацитет на јавниот превоз и стравот од пандемијата, ќе се префрлат на кола.

“Ако го дозволиме тоа, градот ќе се заглави, а воздухот нема да може да се дише. Тоа е дополнителен ризик за смртност од Ковид 19“ - вели градоначалникот. „Затоа преку брзи мерки ќе го намалиме просторот за автомобили, а ќе го зголемиме за пешачење и возење точак“.

Зголемувањето на велосипедската мрежа бара зголемување и на попратната инфраструктура како паркинзи и сервиси. Најавено е зголемување на бројот на паркинг места за велосипеди за вкупно 7750 паркинг места (во рамки на катните гаражи и јавни паркинзи, до станиците за јавен превоз, до јавните институции, училишта, објекти за спорт...)

Дополнително, градот најави зголемување на површината која е под ЗОНА 30.

На локации пред локални бизниси се предвидува проширување на јавниот простор на сметка на паркинг местата за автомобили (пред продавници за храна, пред аптеки итн, места каде треба да се чека).



Тирана, Солун, Измир, Букурешт, Будимпешта, вело-манијата го зафати и нашето соседство


Наместо VIP паркинг места - POP UP ленти за велосипеди и пешаци и во Тирана!


Тирана се придружува кон градовите кои сред кризата со корона вирусот преку вакви евтини pop up интервенции без градежни зафати, без долги процедури, само со боја и пластични столпчиња им овозможува на граѓаните да пешачат и возат точак.

Според градоначалникот на Тирана, Ерион Велиај, бројот на луѓето кои пешачат и возат точак во Тирана не бил никогаш поголем во последните 30 години!


POP UP велосипедска лента и во Солун!


Од познатата крајбрежна улица Солун одзема една автомобилска лента и ја пренаменува во 2 велосипедски ленти. Сега патеката покрај морето ќе биде целосно за пешаци и нема да си сметаат едни со други велосипедистите и пешаците.



Солун е град каде има повеќе пешачки зони и тие и тротоарите навистина се слободни од автомобили, за разлика од Скопје.

Но сепак, тротоарите знаат да се тесни, велосипедски патеки има многу малку и доминираат автомобили во градската слика.

Затоа, ова е значајна промена напред. Највредните градски простори (покрај реки, езера, море) мора да се простори за луѓе, а не автоцентрични.


Pop up велосипедска лента во Измир, Турција


Има велосипедски ленти и има машала велосипедски ленти, а во Измир се вози на вториве! :)


Одземена е цела автомобилска лента и малку повеќе за да се добијат 2 велосипедски ленти и заштитен простор со густо поставени заштитни столпчиња.

Измир веќе реализираше 26 km велосипедски ленти и 14 km улици со смирување на сообраќајот.


Слични новости и од Будимпешта каде се изведени нови привремени 10km велосипедски патеки и ленти, а градоначалникот најавува дека е можно да останат и како трајни решенија. Овој тренд е забележан и во Букурешт со до сега изведени 8 km нови патеки од најавените 47 km.



Даблин - во парк без автомобил!


Даблин забранува пристап и паркирање со автомобили во некои паркови и се случува оваа слика. →

Луѓето пристигнуваат со точаци, пешачење, џогирање, а целиот парк станува едно побезбедно и поубаво место.

Граѓаните во Даблин организираат петиција ова затворање за автомобили да остане трајно (се разбира со исклучоци за пристап на нужни сервиси и на лица со инвалидитет) и да се подобрат конекциите за велосипеди и со јавен превоз до парковите. Даблин најави сосем нови интервентни 39 km велосипедски ленти, како и смирување на сообраќајот и проширување на тротоари. 


Пешачки викенди во Зарагоза


Оваа мерка која започна да се применува во Шпанија е дел од т.н. “Пешачки викенди“ чија цел е да обезбедат поширок простор за рекреација на граѓаните, безбедно растојание и безбедност во сообраќајот.

  • сите улици кои претходно биле со ограничување 30km/h предвидено е да имаат ограничување 10km/h и да бидат приоритетни за пешаци;

  • сите улици кои претходно биле со ограничување 50km/h предвидено е да имаат ограничување 30km/h.

Покрај смирувањето на улиците, се прошируваат и некои пешачки зони. Овие мерки треба да им овозможат јавен простор на граѓаните особено во места со голема густина на живеење и места кои немаат големи паркови во близина.

Така луѓето ќе имаат значаен дел од градот отворен за рекреација.

Градот ќе овозможи простор за физичка дистанца, а ќе им понуди и поголема слобода на движење на луѓето. Овие мерки важат од 7:30 наутро до 9:30 навечер за време на сабота и недела и се користи соодветна интервентна сигнализација

Колку убава глетка!

Активностите на отворено се и повеќе од добредојдени во овој период, со цел зачувување на менталното и физичкото здравје, но потребен ни е простор за тоа да можеме да го правиме безбедно и на дистанца. Градовите треба да се прилагодат на нашите потреби!


Манчестер изјави благодарност до велосипедистите


Градот Манчестер ги поздравува оние кои избрале точак за време на кризата со корона вирусот:


„Велосипедисти, фала ви што ослободивте место во автобусите и трамваите за оние на кои им треба повеќе“.

Сигурни сме дека оваа порака им го разубавила денот на многу велосипедисти во Манчестер!


Прекрасни промени се забележуваат насекаде низ светот. Меѓу подалечните градови кои значително ја зголемија својата вело инфраструктура и ги подобрија условите за пешачење и возење велосипед на некаков начин се бројат: Мексико Сити, Бруклин (Масачусетс), Далас, Окланд, Торонто, Ванкувер, Монтреал, Богота, Лима и Калао (Перу), Кампала, Сиднеј, Тел Авив и многу други
. Според некои евиденции над 294 града низ Европа и над 880 града во светот можат да се пофалат со некакви мерки во стилот Простор анти корона.


Повеќе слични примери можете да разгледате во албумот: Простор анти корона.

Што се случува кај нас и како треба да ја искористиме оваа криза за да се придвижиме кон одржливо користење на градскиот простор, прочитајте на следниот линк.

Овој текст е напишан од страна на Одржливи иницијативи и НаТочак во рамки на проектот „Да зборуваме за климатските промени“. Него го имплементираат Еко-свест, CNVP Македонија и ДЕМ, а е финансиран од Европската Унија. Содржината на овој документ е одговорност исклучиво на авторот и во ниеден случај не може да се смета дека ги отсликува ставовите на Европската унија.


Дел од користените линкови ги има тука

Од феноменот Простор анти корона кон одржлива трансформација на градовите [дел 1]

Немаме лек, но имаме превентива - со здрави улици во борба против здравствената и климатската криза

Велосипедот е silent hero во борбата со корона вирусот. Секој еден човек на точак повеќе е еден човек помалку во полн автобус или еден автомобил помалку во сообраќајниот метеж.


Ковид пандемијата ги раздрма сите аспекти на нашето општество, во голема мера ни ги промени секојдневните навики, меѓу кои и оние како се движиме низ нашиот град. Ги намаливме непотребните излегувања, а за оние задолжителните побаравме алтернативи. Возењето во полн автобус, такси или кола со повеќе луѓе станаа неприфатливи. Многу од граѓаните како најпрактично превозно средство го одбраа велосипедот, а тоа се забележа преку зголемената продажба на велосипеди насекаде низ светот споредено со претходните години. Па ако си дозволиме да кажеме дека оваа криза има и позитивни исходи, тие секако ја вклучуваат преродбата на велосипедот на градските улици.


Ваквата ситуација отвори можност за да се покаже дека велосипедот е здравствено најбезбеден и практичен начин на урбан транспорт. Европските и светските градови започнаа со брзи и значајни, често планирани како привремени промени во нивната инфраструктура со цел да се задоволи новата побарувачка за место за движење на две тркала, но и да се олесни гужвата во јавниот превоз. Нивната градска администрација, како дел од мерките за справување со корона вирусот започна со зголемување на просторот посветен на граѓаните со велосипед, а како тој се зголемуваше така побројни станаа и корисниците. Во Европа повеќе од 1 милјарда евра се потрошени на инфраструктура наменета за велосипеди, а се направени околу 2300km нови велосипедски ленти и патеки откако започна пандемијата. Веднаш по lockdown-от во градовите преку ноќ никнаа таканаречените POP UP велосипедски патеки, обезбедувајќи им го на граѓаните просторот кој им е потребен.

Без задршка ќе речеме дека ова е велосипедска револуција!
37 од 94-те најголеми градови во ЕУ најавиле или имплементирале велосипедски анти-корона мерки, 17 од 47 европски главни градови. Во моментов Скопје не е вметнат во мапата на Европска велосипедска федерација со 294 градови со вакви мерки.


На мапата се прикажани само дел од градовите со интервенции #ПросторАнтиКорона низ Европа. Oригиналната интерактивна мапа можете да ја погледнете на линкот. 

За издвоени примери од нив, можете да прочитате на линкот 

[Дел 2: #ПросторАнтиКорона трансформации низ Европа]

Таму издвоивме дузина разнолики интервенции кои го овозможија враќањето на велосипедот. Бидејќи овие решенија им овозможуваат на граѓаните простор по кој ќе можат да се движат безбедно, на отворено и со запазување на препорачаната дистанца, резултатот кој се добива од нив оправдано се нарекува простор анти корона. Тој не се однесува само на велосипедските патеки и ленти, туку и на пешачките патеки и урбани простори кои овозможуваат престој и движење со запазување на мерките за заштита од корона вирусот. Позитивното влијание на ваквите промени не застанува тука, луѓето се физички поактивни, со тоа си го подобруваат целокупното здравје и придонесуваат кон почист воздух.


Целиот свет се сврте кон похумани улици и урбан простор


Вакви прекрасни промени се забележуваат насекаде низ светот. Меѓу подалечните градови кои значително ја зголемија својата вело-инфраструктура и ги подобрија условите за пешачење и возење велосипед на некаков начин се бројат: Мексико Сити, Бруклин (Масачусетс), Далас, Окланд, Торонто, Ванкувер, Монтреал, Богота, Лима и Калао (Перу), Кампала, Сиднеј, Тел Авив и многу други. Според некои евиденции над 294 града низ Европа и над 880 града во светот можат да се пофалат со некакви мерки во стилот Простор анти корона. 

А што се случува кај нас?

На 22 април оваа година на заедничка иницијатива на НаТочак и Здружение на граѓани Одржливи иницијативи, како и со поддршка од 40 формални и неформални организации, беше испратено отворено писмо со наслов “Простор анти корона“ до надлежните институции и медиумите. Со писмото се предлагаат низа на мерки, по примерот од градовите низ светот, за подобрување на условите за пешачење и возење велосипед во оваа криза на сметка на просторот за автомобили (ленти за возење и паркирање) како и со предлози за смирен сообраќај.

Од сите надлежни институции (министерства и локална самоуправа) добивме само еден одговор од Министерство за животна средина и просторно планирање кој беше позитивен и со препорака локалните самоуправи и Градот Скопје да обезбедат проширување на велосипедската мрежа со цел промоција на користењето велосипеди и други алтернативни методи за транспорт, односно да се обезбеди непреченото пешачење почитувајќи ги препораките за физичка дистанца.

Градот Скопје во мај најави акција за отстранување на 240 билборди и ситилајти од јавни површини, под мотото “Простор против корона“, со цел обезбедување повеќе простор за безбедно пешачење и возење велосипед низ градот. Ова е дефинитивно чекор во вистинската насока, но мислиме дека Скопје може многу повеќе. Градот и оваа година субвенционираше купување на нов велосипед и електричен тротинет, мерка која беше искористена од многу граѓани. Сега на сите тие им е потребен простор на градските улици повеќе од кога било. Во овој период се изведоа велосипедските ленти по бул.Кочо Рацин, бул.Св.Кирил и Методиј и ул. Никола Карев како брзи интервенции со патни диети, но тие се дел од редовните вложувања во велосипедска инфраструктура, дел од проектот Скопје велоград, започнат уште во 2014 година. Покрај неговото спроведување и убрзување, сега се потребни итни додатни интервенции во време на криза и добивање одеднаш на значителна мрежа или брзо дополнување на линковите кои фалат во постоечката за да се даде сериозна алтернатива на дел од корисниците на јавниот превоз. 

И Скопје полека се менува. Велосипедска лента на бул. Св. Кирил и Методиј, најавена како дел од иницијативата Простор против корона на Град Скопје. Рута на овој булевар (без одредено решение) беше планирана уште со проектот Скопје Велоград 2014. Сметаме дека кризата дава можност промената да се забрза.

За време на првата фаза од пандемијата, кога беа воспоставени полициските часови, луѓето повторно ја открија радоста на пешачењето и престојот на отворено, ценејќи ги прошетките до маркет или со своето милениче кои беа едни од ретките можности за напуштање на домот.

Како што се развива ситуацијата, станува јасно дека пешачењето со пријатели, возењето велосипед или посетата на парковите ќе бидат единствената форма на социјалност надвор од дигиталниот свет во догледно време. И зачувувањето на менталното здравје во вакви периоди на неизвесност е навистина тешко, па затоа треба да се превземат сите мерки кои ќе ни помогнат да си ја подобриме психолошката состојба. Научно е докажано дека луѓето кои пешачат или возат велосипед помалку страдаат од депресија и анксиозност. Пешачењето и возењето велосипед го зголемуваат протокот на крвта, ослободуваат ендорфин и го намалуваат вкупниот стрес. Голем број на граѓани кои беа затворени во своите домови без дворови, ја осетија на своја кожа потребата од природа, движење и интеракција со надворешната околина. Потребен ни е простор за престој на отворено на кој ќе можеме да држиме безбедна дистанца. Примерот за пешачки викенди од Шпанија, или смирувањето на сообраќајот како во Виена и Брисел и пешачките зони во Лондон се совршени за справување со овој проблем и недостатокот на јавен простор во градовите.


Активното движење ни го подобрува и физичкото здравје, не прави отпорни на кардио-васкуларни болести, а со тоа ни ги подобрува шансите во борба против корона вирусот доколку се заразиме. Дополнително, велосипедот во споредба со моторните возила, прави 0 емисии и придонесува кон почист воздух, кој пак е докажан дека ја намалува смртноста од корона вирусот.

Листата на позитивни влијанија е долга!


Актуелната ковид пандемија ни го одвлече вниманието од кризата со климатските промени која се уште постои и претставува голема закана. Личните автомобили со испуштањето на јаглерод диоксид и други штетни гасови се голема причина за глобалното затоплување, читај, голема причина за да ги промениме нашите навики.

Причините се бројни, резултатите позитивни од секоја страна, а на нашите Градови им останува да ги поканат граѓаните на точак на градските улици и конечно човекот да биде ставен на врвот на сообраќајната пирамида. Времето за промени е сега!



Oвој период и Скопје како и целиот свет забележа велосипедски бум, многу повеќе луѓе на точак од претходните години, продавниците снемаа точаци, на раскрсниците беше претесно. 

Ваков сличен бум имало и за време на нафтeната криза во 1970-тите низ светот.

Но она што може да научиме од тој бум е дека луѓето лесно може да се вратат на старите навики, а градовите и на поголема автоцентричност од претходно.

Ден на планетата Земја во САД во 1970

Поучна лекција и предупредување се примерите од САД и Холандија. Обете земји имале неверојатен велосипедски бум во 1970-тите, но во едната се надевале дека бумот природно ќе си продолжи, а велосипедот го третирале повеќе преку промоција како еколошко превозно средство, со некоја патека тука и таму без суштински промени, а во другата кризата ја искористиле и да го редизајнираат целосно градскиот простор, да ги променат законите и вредностите во планирањето, да ја намалат зависноста од автомобилите. Можете да погодите каков бил резултатот во едната, а каков во другата земја. Во едната велосипедскиот бум се издишал, автомобилот се вратил со уште поголема сила, а во другата граѓаните продолжиле масовно да користат точак по освојуваниот простор како значителен дел од сообраќајот во градовите. 

Ова е еднаш во генерации шанса за да ги редизајнираме нашите градови за тие да бидат подобри за велосипедистите и пешаците. Пандемијата е момент кога сите локални власти можат да ги променат своите градови. Во време кога моторниот сообраќај е намален возможно е улиците да се реорганизираат. Брзото создавање на простор за возење велосипед и пешачење ја дава можноста за тестирање на различни решенија, нивна проценка и адаптација. Ова е одлична можност да се покаже како град со сеопфатна велосипедска мрежа може да изгледа и функционира. 

Времињата на кризи се и време за промислување и прогресивни чекори.

На поле на сообраќајот, гледаме дека многу градови во светот ја користат оваа криза за прогресивни чекори за кои не се осмелувале во “нормални“ услови.

А зарем е нормално да сме робови на автомобилите? 

Наместо да брзаме да се вратиме “во нормала“, да го искористиме времето да размислиме кои делови од нормалното се вредни за враќање.

Заглавеноста во автомобили? Стресот? Загадувањето? Бучавата?

Да ја искористиме оваа можност за креирање на ново нормално! Можеме да почнеме од улици кои се побезбедни, поздрави и погодни за социјализација. Помалку автомобили за да можеме да ги слушнеме птиците. Почист воздух за децата. Градови за луѓе.

Вистинската еколошка и климатска заложба за сообраќајот е просторна.
Таму се бориме да ги видиме промените. И поради тоа во следните денови ќе прикажеме неколку примери за можни просторни интервенции во Скопје. 

Овој текст е напишан од страна на Одржливи иницијативи и НаТочак во рамки на проектот „Да зборуваме за климатските промени“. Него го имплементираат Еко-свест, CNVP Македонија и ДЕМ, а е финансиран од Европската Унија. Содржината на овој документ е одговорност исклучиво на авторот и во ниеден случај не може да се смета дека ги отсликува ставовите на Европската унија.


Дел од користените линкови ги има тука.

19 October, 2020

Прашалник за изработка на Програма за развој на Скопски плански регион за 2020-2024

НаТочак одговори на прашалникот на Скопски плански регион за изработка на Програмата за развој 2020-2024. Се надеваме дека нашите одговори ќе бидат земени предвид.


--------------------------

ПРАШАЛНИК


Предмет: Изработка на Програма за развој на Скопски плански регион за 2020-2024



Институција: НаТочак     Датум: 7.10.2020


1.Кои елементи Вашата институција од стратешки планови имаат значење за развојот на Скопски плански регион?

Стратешки документи кои ги имаме изработено и кои би ги издвоиле дека имаат значење за развојот на Скопски плански регион се:

Визијата за Македонија на точак (изготвена во 2016-та година) и достапна на линкот: https://drive.google.com/file/d/0B5nTrgx8iFWfOXNmVDg0czIzZTA/view

Во документот ја поставуваме визијата за Македонија како највелопријателска земја на Балканот, земја во која велосипедот станува рамноправен учесник во сообраќајот во градовите, а започнува и поврзување меѓу населените места со велосипедски патеки. Градовите нудат услови за велосипедот да биде префериран избор за превоз на граѓаните при завршување на секојдневните обврски. Бројот на жртвите во сообраќајот се стреми кон нула. Драстично се намалува и загадувањето. Населението ужива во здрави, пријатни, безбедни и квалитетни места за живеење со повеќе пешачки, велосипедски патеки и зелени јавни простори.

Потоа ги лоцираме проблемите, предлагаме предлог мерки и ги истакнуваме придобивките. 

Црвени велолинии - 9 клучни барања за подобрување на велосипедските услови на национално ниво, испратени до сите политички партии и сите институции во март 2020-та година: https://natochak.blogspot.com/2020/03/2020-9.html, дополнети со 10-то барање за Простор анти корона.

1. ДОНЕСУВАЊЕ ПРАВИЛНИК ЗА ПРОЕКТИРАЊЕ И ИЗГРАДБА НА ВЕЛОСИПЕДСКА ИНФРАСТРУКТУРА

2. ВЕЛОСИПЕДСКИ ПАТЕКИ ЗА СИТЕ ПОГОЛЕМИ НАСЕЛЕНИ МЕСТА И НАЦИОНАЛЕН ФОНД ЗА ПОДДРШКА

3. МЕЃУГРАДСКИ ВЕЛОСИПЕДСКИ СООБРАЌАЈ И ВЕЛОСИПЕДСКИ ТУРИЗАМ

4. МАКЕДОНСКИ ЖЕЛЕЗНИЦИ ДА ОВОЗМОЖАТ ПРЕВОЗ НА ТОЧАЦИ ВО ВОЗ

5. ВИЗИЈА ЗА НУЛА ЖРТВИ ВО СООБРАЌАЈОТ

6. ОСЛОБОДЕНИ ТРОТОАРИ, ВЕЛОСИПЕДСКИ ПАТЕКИ, ЈАВНИ ПОВРШИНИ

7. ЗАДОЛЖИТЕЛНИ ПАРКИНЗИ ЗА ВЕЛОСИПЕДИ ВО СТАНБЕНИ, КОМЕРЦИЈАЛНИ, ЈАВНИ ОБЈЕКТИ

8. ВЕЛОСИПЕДОТ - ДЕЛ ОД ОБРАЗОВНИОТ ПРОЦЕС

9. ЕДЕН ДЕН МЕСЕЧНО - ДЕН БЕЗ АВТОМОБИЛИ ВО ЦЕЛА ДРЖАВА

10. ПРОСТОР АНТИ КОРОНА - ПРОСТОРНИ МЕРКИ ЗА СПРАВУВАЊЕ СО КРИЗАТА

Подетално, може да се прочита на линковите погоре.

Сметаме дека содржината на овие документи е клучна за поставување на одржлива, безбедна и здрава иднина, во државата, но и во Скопски регион. 

2.Кои од програми на Вашата институција кои се во тек, имаат влијание на развојот на Скопски плански регион?


-Анализа на постоечката велосипедска инфраструктура во Скопје

-Предлог визија за велосипедска мрежа во Скопје и Скопски регион

-Предлози за предвидување велосипедска мрежа во деталните урбанистички планови

-Предлози за измена на регулатива од областа на Законот за градење, Законот за безбедност во сообраќајот

-Предлози за буџетот на Град Скопје за 2021 (http://natochak.blogspot.com/2020/09/2021.html), особено:

-предлогот за 30% од буџетот за патна инфраструктура да биде резервиран за пешачка и велосипедска инфраструктура (по 15%) и

-предлогот за продолжување на рекреативната патека на кејот на Вардар кон запад и исток вон градот во рамки на Скопски регион

Предлогот за буџетот може да се примени и на другите општини во Скопје и вон Скопје во регионот

-Петиција Црвени вело линии составена од 10 клучни барања за вело-пријателски политики на национално ниво. (https://www.change.org/CrvenaVeloLinija)

3.Кои се достигнувања на Вашата институција во последните 5 години?

-Поддржани 85 Критични Маси (собири на граѓани кои возат точак, го промовираат како превозно средство пријателско за здравјето, животната средина, климата и кои се залагаат за подобри велосипедски услови и соодветни системски промени)

-Организирани десетици настани (урбани акции, видео-проекции, предавања на експерти)

-Консултативно учество во Координативното тело за велосипедски сообраќај на Град Скопје. Активизмот на НаТочак придонесе за отпочнување на проектот Скопје Велоград во 2014-та година со кој се реконструираa постечки, се изгради нов или издвои од коловозот простор за велосипеди: велосипедски патеки и ленти, се поставија многу паркинзи за точаци низ градот итн.

-Консултативно учество во Правилникот за проектирање и изведба на велосипедска инфраструктура кој сѐ уште не е усвоен

-Консултативно учество во Планот за унапредување на велосипедски сообраќај на Град Скопје 2019-2021 кој беше усвоен во септември 2019 година (https://skopje.gov.mk/media/4370/predlog-plan-za-unapreduvanje-na-velosipedski-soobrakaj-2019-2021.pdf)

-Доставување предлози за измена на Законот за безбедност во сообраќајот на патиштата во 2014 и 2019 година, Законот за урбанистичко планирање во 2019 година и Правилникот за урбанистичко планирање во периодот 2018-2020 година. Некои од предлозите беа усвоени. Како на пример, овозможена е партиципативност во процесот на донесување на ГУП (предлог за кој се застапија и други организации) и стана задолжителен велосипедскиот паркинг за сите новоизградени објекти, но во новите урбанистички планови. (За постоечките, ќе мора да се смени Законот за градење, н.з.)


4. Со кои предизвици Вашата институција се соочи во изминатите 5 години? Што ви претставуваше најголема пречка за исполнување на сите зацртани цели? 

-Застарена регулатива од областа на безбедноста во сообраќајот и урбанистичкото планирање која ни ги скратува можностите за предлагање решенија. (објаснето повеќе во точка 7)

- Недостаток на транспарентност и вклучување на јавноста. Иако Законот за пристап до информации од јавен карактер обврзува актите, проектите и програмите кои влијаат на животот и работата на граѓаните да се објавуваат на веб-страниците на општините, на прсти се бројат ситуациите кога некоја општина објавила сообраќаен проект на својата веб страница. Проектите за улици се проекти од јавен интерес и треба да се објавуваат редовно како што се објавуваат и деталните урбанистички планови.

Поради оваа нетранспарентност, не располагаме со доволно податоци и времето го трошиме во објаснување на јавниот интерес на проектите за едвај “со врски“ или страв да ги добиеме на увид, наместо да ги имаме достапни сите проекти и подлоги и како организација активно и конструктивно да учествуваме со свое мислење.

-Ставање приоритет на паркирањето на автомобилите на јавни површини наместо слободното движење на граѓаните од страна на општините. Сузбивањето на нелегалното паркирање е непопуларна мерка и сѐ уште ниедна општина не се охрабрила да работи на тоа на својата секундарна мрежа. Единствено Град Скопје започна процес на ослободување на велосипедските и пешачките патеки од нелегално паркирани автомобили и делумно и на тоа се должи порастот на употребата на велосипедот во Скопје.

5.Која е визија на Вашата институција за развој на Скопски плански регион за следните 5 години?

Скопскиот регион во следните 5 години треба да ги постави основите на одржливост на кои би се развивал понатаму.

Не веруваме дека во 5 години тоа може да го достигне, но може да започне да се движи во права насока.

Најпрво Град Скопје или било која општина не треба да се грижи само за територијата во рамки на своите граници. Регионот е еден организам, еден метаболизам. Скопје мора да се гледа во корелација со приградските населби, руралните населби, околните планина, целата котлина, па дури и блиските градови кои се на толку мала дистанца што луѓето секојдневно сообраќаат на работа до/од Скопје (како Велес, Тетово, Куманово).

Сообраќајот особено, мора да се гледа целовито. И мора да се направат сериозни анализи за движењето на луѓето и како да се направи поодржливо. Во Скопје секојдневно кон метежот придонесуваат не само неговите граѓани, туку и оние кои прават дневни патувања за работа. Во моментов најсигурен превоз е автомобилот, но неговото прекумерно користење создава мноштво проблеми (метеж, загадување, климатски промени, здравствени проблеми, намалена продуктивност).

Мора и другите опции да се направат сигурни и привлечни.

Мора да се искористи постоечката железничка мрежа кон околните градови, но и железничкиот прстен во Скопје, како и да се надоградат со потребните краци.

Мора да се испланира велосипедска мрежа од велосипедски патеки, но и вело-патишта (велосипедски рути целосно издвоени од моторниот сообраќај) кои ќе го поврзат Скопје со околните населби, кон Скопска Црна Гора, кон Матка, кон Марков Манастир, кон Таор и Катланово по текот на Вардар, кон Косово по Качанички пат и река Лепенец.

Со тоа ќе се овозможи на жителите од помалите и рурални населени места да се движат од село во село безбедно на точак, да доаѓаат до Скопје, како и граѓаните на Скопје и туристите да стигнат со точак до овие места.

Тоа ќе помогне за поинаква структура на сообраќајот (нема само автомобили да се сигурната опција), велосипедот ќе учествува со повисок % во сообраќајот, но позитивно ќе влијае не само на природата, туку и на спортот, рекреацијата, здравјето на луѓето, туризмот и економскиот развој на цел регион. Скопскиот регион ќе стане поздраво место за живеење, а попривлечно за посета.

Како дел од континенталната велосипедска мрежа на Европа (Euro Velo) РУТА 11 која ги поврзува Норвешка и Грција (https://en.eurovelo.com/ev11/fyro-macedonia) минува од Куманово до Скопје и продолжува по текот на Вардар кон Грција. Сметаме дека нејзиното локацискo проектирање и изградба треба да биде приоритет за регионот. 

6.Кои предизвици Вашата институција ги очекувате и предвидувате да влијаат на реализирање на визијата за Скопски плански регион во следните 5 години?

-Сѐ уште доминантни сфаќања на одлучувачите кои го ставаат автомобилот во центарот и за кои сообраќај се само автомобили

-Спорост на промената на регулативата

-Недоволно координираност на општините за спроведување заеднички проекти (пример, велосипедски пат кој минува низ повеќе општини)

-Насоченост на средствата (кои ќе се намалуваат во економската криза која претстои) кон изведба на стари проекти или нови проекти по стари автоцентрични принципи, наместо премислување на приоритетите баш во контекст на здравствената криза. Потребно е да го намалиме загадувањето кое влијае на смртноста и да понудиме можности на граѓаните за здрави активности на отворено. Велосипедската инфраструктура чини помалку средства, а бенефитите за општеството се многу поголеми на вложен денар во споредба со автомобилската.

7.Дали Вашата институција се соочуваше со законски бариери во реализација на вашите проекти? Доколку се соочувате наведете ги?

Да. 

Застарената регулатива од областа на безбедноста во сообраќајот и урбанистичкото планирање (сѐ уште е, и покрај малите позитивни измени) ги ограничува можностите на Град Скопје, скопските општини и регионот за дизајнирање на побезбедни улици и воведување современи велосипедски решенија.

На пример, не е дозволено спроведување на contra-flow велосипедски ленти на еднонасочните улици, не се доволно заштитени ранливите учесници во сообраќајот (ЗБСП), стандардите за улиците се автоцентрични со предимензионирани автомобилски ленти што ја намалува безбедноста и скратува од уличниот простор за други намени (зеленило, пешачење, велосипедски патеки). Не се предвидени велосипедски патеки за улиците и патиштата кои минуваат низ рурални средини. Со новиот Правилник дури и се инсистира на 4 автомобилски ленти како оптимално решение за село, а велосипедски патеки никаде нема.

Не постојат дефиниции и стандарди за велосипедски пат, за смирување на сообраќајот итн. па во таа област се тестираат решенија и се импровизира.

Застарената регулатива и нам како организација ни ги ограничува можностите какви решенија можеме да предложиме за одредени улици.

Регулативата не е застарена само од аспект на стандарди за планирање на просторот, туку и од аспект на граѓанска партиципација. За разлика од деталните урбанистички планови, не постојат механизми за граѓанска партиципација при планирање на улиците. 

8.Дали се соочувате со административни и технички проблеми?

-Недостаток на транспарентност за постоечките сообраќајни проекти што претставува техничко ограничување за да можеме конструктивно да го дадеме нашиот придонес.

-Недостаток на мерења и собирање податоци. Центарот за управување и контрола на сообраќајот собира само податоци за автомобили. Завод за статистика не мери редовно структура на сообраќајот и транспортни навики на населението во своите извештаи.

-Недостаток на стручно знаење за одржлива мобилност кај сообраќајните инженери и урбаните планери.